Die beiteltjie – The Little Chisel

Die Beiteltjie
Ek kry ’n klein klein beiteltjie,
ek tik hom en hy klink;
toe slyp ek en ek slyp hom
totdat hy klink en blink.
Ek sit ’n klippie op ’n rots:
– mens moet jou vergewis:
’n beitel moet kan klip breek
as hy ’n beitel is –
ek slaat hom met my beiteltjie
en dié was sterk genoeg:
daar spring die klippie stukkend
so skoon soos langs ’n voeg:
toe, onder my tien vingers bars
die grys rots middeldeur
en langs my voete voel ek
die sagte aarde skeur,
die donker naat loop deur my land
en kloof hom wortel toe –
só moet ’n beitel slaan
wat beitel is, of hoé?
Dan, met twee goue afgronde
val die planeet aan twee
en oor die kranse, kokend,
verdwyn die vlak groen see
…from the day I see the night
far beyond opening up
within a crack that from my chisel
runs through to the stars
en op die dag sien ek die nag
daar anderkant gaan oop
met ’n bars wat van my beitel af
dwarsdeur die sterre loop
Klik die link vir NP van Wyk Louw huldeblyk-dokument.

Van Wyk Louw – one of the most distinguised Afrikaans poets– I agree with Breyten Breytenbach. ‘The chisel, a metaphor for the poetic word – splits a stone, then the rock under the stone, then the earth beneath the rock, then the poet’s country, then the planet, until… 

…from the day I see the night
far beyond opening up
within a crack that from my chisel
runs through to the stars [Breytenbach]

Lees HIER ‘n breedvoerige verduidelik oor Die Beiteltjie op Oulitnet.

‘n Pragtige gedig – In die dokument verskyn heelwat feite en inligting oor van Wyk Louw. Ek het ook Cecile Cilliers se artikel raakgelees op die internet en kan met haar  en van Wyk Louw saamstem met: ‘n Donker naat loop deur my land. 

Verward deur die donker naat van ons geweld

2013-02-18 22:52

Cecile Cilliers

Die donker naat loop deur my land / en kloof hom wortel toe – Dít is die eerste twee versreëls van die vierde strofe van N.P. van Wyk Louw se “Die Beiteltjie”, waarskynlik een van die bekendste gedigte in die Afrikaanse letterkunde. Dit word vertel, of miskien het hy dit self in Rondom eie werk vertel, dat die gedig volledig een Kaapse oggend na hom gekom het. Hy was te voet op pad universiteit toe, toe die woorde plotseling in sy kop verskyn. Agter sy lessenaar het hy dit heel en in sy geheel neergeskryf.

Die eenvoud van die gedig ten spyt, laat hy hom nie maklik verklaar nie. Die beiteltjie dui glo op die woord en die mag van taal – meer as wat dit vir die swaard moontlik is, kan dit wêrelde verander. Maar die gevare wat taal inhou, bly nie uit nie.

Daardie versreël, die eerste reël van die rubriek, bly die hele week in my kop dreun: die donker naat loop deur my land…

Ek raak stram om te lag, staan verward, verneder en gedeprimeer deur die donker naat van geweld wat deur my land loop, en wat besig is om gesinne, families, gemeenskappe, uit mekaar te ruk. Is dít wat van ons geword het?

Amalie bel uit Amerika: Mamma, wat gaan aan? Op elke voorblad, The New York Times, The Philadelphia Inquirer, USA TODAY, word die gewelddadigheid van Suid-Afrika uitgebasuin.

In 1994 nog die liefling van die wêreld, 20 jaar later opnuut die muishond. Natuurlik is daar ’n yslike hap leedvermaak. Net soos ons leedvermakerig vertel het van die bloeddorstige skietery in die VSA, van die verskrikking van die busverkragting in Indië.

Maar met of sonder die veroordelende woorde van die buitelandse verslaggewers – tot van Fidji het hulle glo gekom – het dit tyd geword dat ons lank en eerlik en ondersoekend na onsself en na ons gemeenskappe kyk. Sonder die gewone skindernuus. Want elkeen het ’n eiertjie te lê, ’n stuiwer in die armbeurs te gooi, of dit nou die dood  an Anene of van Reeva is, ons práát daaroor. Ons praat ja, blý praat, maar wat dóén ons?

Hoeveel sulke berigte, hoeveel sulke stories kan ’n volk se psige verduur voordat dit gewoon aan die werklikheid onttrek? Of erger nog, mettertyd alles gewoond word, hoe grusaam ook al? Is ons dan nie bereid om verantwoordelikheid vir ons land te aanvaar nie?

Tydens die apartheidsjare is daar groepe gevorm – Vroue vir Vrede, Kontak, Black Sash, Vroue vir Geregtigheid – wat daadwerklik vir ’n nuwe, beter Suid-Afrika gewerk het. Moet dit nie maar weer gebeur nie? Kán dit weer gebeur?

Soms vrees ek geweld het in ons bloed kom sit, eie geword aan ons mense en ons land. En dit kloof hom wortel toe.

In die wit nag bid ek saam met Dawid: Laat my weer blydskap en vreugde belewe…

beeld.com/Rubrieke/CecileCilliers/Verward-deur-die-donker-naat-van-ons-geweld-20130218

Hier is ‘n Engelse vertaling deur Uys Krige en Jack
Cope van “Die Beiteltjie.”

         THE LITTLE CHISEL

Here in my hands a small cold-chisel,
I tap it and it rings;
and I hone it and I stone it
until its bright edge sings.

I prop a pebble on a rock;
 –  you’ve got to get this clear:
a chisel that’s a real cold-chisel
can crack a boulder sheer –

I slam it with my chisel edge,
its toughness is a gift:
straight the pebble flies apart
as clean as on a rift:

next, under my ten fingers split,
the granite rock divides,
below my feet I start to feel
the softened earth subside,

and dark the seam runs through my land
and cleaves it to the core –
so a chisel cuts that truly is
a chisel, or what’s it for?

Then with two gold-red chasms
the planet falls in two
and down the rockfalls boiling,
drains the ocean flat and blue

and in the day I see the night
below me open far
with a crack that from my chisel blow
runs to the furthest star